Lục Hào | Nghệ Thuật Bói Toán Cổ Đại Trung Hoa

I. Lục Hào là gì?

Lục Hào, một phương pháp bói toán cổ xưa bắt nguồn từ thời nhà Chu, là một phần quan trọng trong hệ thống dự đoán của Kinh Dịch. Thông qua quan sát và tổng kết các quy luật tự nhiên, nó đã phát triển một hệ thống Nạp Giáp độc đáo. Ban đầu, người xưa sử dụng cỏ thi để bói toán. Đến thời nhà Tống, người ta đã cải tiến bằng cách dùng ba đồng tiền xu để thay thế cỏ thi, đây chính là phương pháp "dùng tiền thay cỏ".

Trong quá trình bói toán, người ta giữ ba đồng tiền xu trong tay, thầm nghĩ về việc muốn hỏi, sau đó lắc và thả chúng vào đĩa bói. Lặp lại liên tục sáu lần để hình thành cái gọi là "quẻ". Mỗi lần tung đại diện cho một "hào", sáu lần thì tạo thành một hình quẻ hoàn chỉnh. Mỗi quẻ tương ứng với một trong 64 quẻ của Kinh Dịch, và mỗi hào đều có ý nghĩa cụ thể riêng. Bằng cách kết hợp các yếu tố như Can Chi của ngày hôm đó, Lục Thân, Lục Thú, v.v., cùng với mối quan hệ sinh vượng ngũ hành của "Dụng Thần", phối hợp với lời hào trong Kinh Dịch, để phân tích và phán đoán quá trình phát triển và kết quả có thể xảy ra của sự việc.

Nội dung dự đoán của Lục Hào rất cụ thể và mang tính đích nhắn cao, phạm vi áp dụng rộng rãi, bao gồm học tập, sự nghiệp, hôn nhân, giao dịch, tài lộc, xuất hành, đồ thất lạc, ly tán, bệnh tật, kiện tụng, cũng như khí tượng, tự nhiên, v.v. Những chỗ huyền diệu trong đó chỉ có thể nắm bắt bằng trực giác mà không thể diễn tả bằng lời. Do sự biến hóa đa dạng và thâm sâu, Lục Hào cũng được xem như một trong những phương thức dự đoán lưu truyền rộng rãi nhất trong dân gian.

II. Lục Hào không phải mê tín, mà là "tư duy quyết định" của người xưa

Người xưa không có các thiết bị khoa học hiện đại, cũng không có phân tích dữ liệu lớn. Khi gặp chuyện không chắc chắn (như xuất chinh, làm nông, kết hôn), họ muốn tìm một "tham khảo". Về bản chất, bói toán Lục Hào là một "mô hình quyết định" mà họ đúc kết ra - dùng sự biến hóa của quẻ dịch để mô phỏng sự phát triển có thể xảy ra của sự việc, rồi kết hợp với kinh nghiệm sống để giải mã.

Ví dụ, muốn trồng trọt vào mùa xuân, gieo quẻ thấy hào "đại diện cho mưa" rất vượng, hào "đại diện cho đất đai" cát lợi, thì trong lòng sẽ có cảm giác yên tâm. Điều này thực chất là tích hợp quan sát tự nhiên vào việc giải mã quẻ. Lại ví dụ như hỏi về kiện tụng, nếu hào đại diện cho "quan tòa" là hào Dương (cương trực, chính trực) lại hợp với hào đại diện cho "bản thân", thì có thể cảm thấy có hy vọng - đây thực ra là một dạng phán đoán mộc mạc về quan hệ con người và quy tắc xã hội.

Hơn nữa, trong Lục Hào ẩn chứa rất nhiều tư duy biện chứng. Ví như trong Kinh Dịch thường nói "vật cùng tất phản", hào Lão Dương (Dương cực thịnh) ngược lại phải biến thành Âm, chính là nhắc nhở đừng quá cực đoan; "Họa phúc tương y", quẻ tốt có hào xấu, quẻ xấu có hào tốt, nghĩa là mọi việc không có gì là tuyệt đối, cần xem cách ứng phó ra sao. Những đạo lý này, dù không dùng để bói toán, cũng có thể khơi gợi cảm hứng cho chúng ta trong cách làm người và xử lý công việc.

Người yêu thích lịch sử có thể thấy lối sống và mô hình tư duy của người xưa thông qua Lục Hào; người yêu thích triết học có thể suy ngẫm từ sự biến hóa của quẻ dịch ra phương pháp nhìn nhận vấn đề một cách biện chứng; ngay cả người bình thường, hiểu một chút kiến thức về Lục Hào, cũng có thể hiểu được nhiều ẩn ý trong văn hóa truyền thống (ví dụ như trong phim ảnh nói "tiềm long vật dụng", bạn sẽ biết đó là nói "thời cơ chưa tới, đừng hành động bừa").